• Włochy
• Toskania
• Sangiovese
• Chianti Classico

Anatomia koguta

Trudno wyobrazić dziś sobie świat włoskiego wina bez Alessandro Masnaghettiego. Współpraca tego dawniej dziennikarza, a dziś przede wszystkim kartografa z władzami Chianti Classico zaowocowała powstaniem nowych jednostek terytorialnych w ramach apelacji – tzw. UGA. Już w przyszłym miesiącu na winach klasy Gran Selezione będzie mogła pojawić się jedna z 11 nazw stref.

Masnaghetti jest najbardziej znany jako autor Barolo MGA, The Barolo Great Vineyard Encyclopedia, biblii barolofili, która szczegółowo prezentuje crus (działki) tej sławnej apelacji. Mniej osób wie, że stworzył też szczegółowe mapy m.in. Umbrii, Soave i Romanii (jest mężem Cristiny Geminiani, właścicielki Fattoria Zerbina). Dziś posiadanie mapy Masnaghettiego jest mniej więcej tym, czym był dekadę temu specjalny „regionalny” kieliszek stworzony przez Riedla. Żeby wznieść się na wyjątkowo wysoki poziom kartograficznej precyzji, Masnaghetti odwiedza dosłownie każdego producenta w regionie, a w precyzyjnym wytaczaniu spornych granic pomiędzy crus posiłkuje się – niczym średniowieczni benedyktyni – dokładną obserwacją stref dojrzewania krzewów, a nawet topnienia śniegu.

Niemal każdy włoski region, który decyduje się na „strefizację” (zonazione), współpracuje z Masnaghettim. Jednym z najnowszych projektów, w którym kartograf wziął udział, jest podział Chianti Classico na tzw. UGA (Unità Geografiche Aggiuntive). W sensie formalnym UGA to dokładnie to samo, co MGA (Menzione Geografica Aggiuntiva), a więc wewnątrzapelacyjna jednostka terytorialna, z którą mamy już do czynienia m.in. w Barolo czy Soave. O ile jednak w Barolo MGA określamy często mianem crus, o tyle w Chianti Classico mamy do czynienia z większymi i mniej jednorodnymi w sensie geologicznym obszarami, toteż cru nie będzie tu odpowiednim słowem. Nie będzie nim też „podstrefa”, który to termin według Masnaghettiego niedostatecznie oddaje specyfikę UGA. Najsensowniej jest chyba mówić o sektorach lub po prostu „UGA”. W czasie tegorocznej prezentacji nowych roczników spod znaku czarnego koguta – Chianti Classico Collection 2023 – Masnaghetti podkreślał, że apelacje rzadko oddają charakter terroir, najczęściej są efektem granic kulturowych i administracyjnych. UGA ma mieć bardziej terroirystyczny charakter.

O ile w Barolo mamy 170 MGA, o tyle w Chianti Classico wyróżniono tylko 11 UGA. Powodem są oczywiście różne tradycje winiarskie Piemontu i Toskanii. W tym drugim regionie nie istniał zwyczaj wyodrębniania pojedynczych winnic, elementarną cząstką winiarskiego krajobrazu była posiadłość.

Już od lipca nazwa jednego z UGA będzie mogła pojawić się etykietach. Na razie tylko na winach klasy Chianti Classico Gran Selezione. Wzbudza to kontrowersje u niektórych komentatorów, według których to kategoria najmniej wyrażająca charakter siedliska, bo terroir często ustępuje w nich miejsca charakterowi wynikającemu z winifikacji.

W czasie degustacji Chianti Classico Collection 2023 dziennikarze mieli ułatwione zadanie, bo przy każdym winie figurowała nazwa strefy, z której pochodzi. Specyfika siedliska najmocniej przemówiła w winach z Raddy, Greve i Lamole, najbardziej precyzyjnych, świetnie łączących elegancję ze strukturą.

Poniżej ściągawka ze wszystkich 11 UGA Chianti Classico.

San Casciano

Położony na północnym zachodzie, nisko położony obszar. Dominują w nim gleby aluwialne, a temperatury są stosunkowo wysokie. Wina są pełne, łatwe w piciu, z wyeksponowanym owocem.

Greve

Teren w Greve, położony na wschód od San Casciano, jest już zdecydowanie bardziej górzysty, a temperatury – szczególnie na wschodzie tej UGA – niższe niż w pozostałych częściach apelacji. Dominuje gleba gliniasto-łupkowa, nazywana galestro. Wina mają sporo materii, nuty ciemnych owoców, a przy tym nie brak im świeżości i energii.

Montefioralle

Jedna z najmniejszych UGA, leżąca na zachód od Greve. Mamy tu dwa rodzaje gleb: pietraforte (piaskowiec) i alberese (gliniasto-wapienna). Ta druga wpływa na owocowość win, dodatkowo podkręconą przez stosunkowo wysokie temperatury.

Lamole

Najmniejszy, a jednocześnie jeden z najmodniejszych obecnie obszarów. Leży na południe od Greve. Winnice często mają tu charakter tarasowy i zachodnią ekspozycję. Położone są wysoko – pomiędzy 500 a 625 m n.p. m. Dominuje jeden rodzaj gleby – macigno – czyli piaskowiec, który zapewnia dobry drenaż. Wina mają często jaśniejszy kolor, więcej nut kwiatowych, a jednocześnie sporo ciała i świeżości.

San Donato in Poggio

UGA leżąca na południe od San Casciano. Dominują tu gleby gliniasto-wapienne (alberese) i piaskowiec (pietraforte). Stylistyka jest zróżnicowana – od win wyraźnie owocowych po eleganckie i strukturalne, zbliżone do stylu sąsiedniego Panzano.

Panzano

Kolejna z mniejszych UGA, wciśnięta między San Casciano, Greve, San Donato in Poggio i Raddę. Mamy tu największy areał winnic w przeliczeniu na hektar. Podłoże zdominowane jest przez pietraforte (piaskowiec) i formazione sillano (kreda). Najwięcej winnic zlokalizowanych jest na zachodnim stoku, gdzie wina mają sporo energii i mniej owocowy charakter. Te ze wschodnich stoków mają z kolei więcej owocu i materii.

Radda

Leży na południe od Panzano i Lamole. Jedna z najwyżej położonych UGA. Chłodniejszy mikroklimat zapewnia tu nie tylko wysokość, ale i bliskość Gór Chianti (Monti del Chianti). Dominują formacje macigno (piaskowiec) i alberese (gliniasto-wapienne). Klimat bardzo wyraźnie przemawia w tych winach – świeżych, eleganckich, niepozbawionych wszakże owocu (zbiory odbywają się tu generalnie później niż w innych obszarach).

Castellina

Jedna z najcieplejszych i najbardziej zróżnicowanych UGA. Dominują gleby gliniasto-wapienne (alberese), kredowe (sillano) i gliniaste. Wina mogą mieć różne style – od strukturalnych, zdominowanych przez czerwony owoc po mięsiste, pełne nut ciemnych owoców.

Gaiole

Mocno zalesiony obszar położony u podnóża Gór Chianti. Dominują tu gleby piaskowe, wapienne i kredowe. Większość winnic położona jest na wysokości od 400 do 500 m n.p.m. Wina mogą wyraźnie różnić się poziomem owocowości i strukturą, ale generalnie obszar ten zbiera wysokie noty.

Vagliagli

Jedna z dwóch najbardziej na południe wysuniętych UGA. W podłożu dominuje tu piaskowiec i wapień, a winnice położone są na podobnych jak w Gaiole wysokościach. W winach dominuje z reguły wyraźnie zaznaczony, ciemny owoc.

Castelnuovo Berardenga

Południowo-wschodni kraniec apelacji, położony w niewielkiej odległości od Sieny. Kluczowymi formacjami skalnymi są macigno (piaskowiec) i alberese (gliniasto-wapienna). Winnice położone są wysoko, ale wina mają typowy dla cieplejszego klimatu charakter zdominowany przez ciemny owoc i wyraźną taninę.

Do Toskanii podróżowałem na zaproszenie tamtejszych winiarzy.