• Francja
• Dolina Loary
• Muscadet
• melon de Bourgogne

10 rzeczy o Muscadet

1. Co to takiego? – Białe wytrawne wino francuskie z Doliny Loary (a w zasadzie z południa Bretanii), ze szczepu muscadet, znanego jako melon de Bourgogne.

Od dawna uważane za najbardziej niedoceniane wino nie tylko we Francji. Napisałem nawet o tym dwa lata temu, kiedy wybuchła eksplozja vinho verde, namawiając wszystkich do zakupu raczej muscadeta niż wylansowanego marketingowo portugalskiego cienkusza. Muscadet ma bowiem same zalety – jest to wino niedrogie, bardzo regularnej jakości, nawet w wydaniu supermarketowym rzadko zawodzi.

2. Z czego? – Wino Muscadet powstaje w 100% ze szczepu muscadet, czyli tak naprawdę melon blanc, nazywany także melon de Bourgogne. (Uwaga, można także spotkać nazwęgamay blanc, a w Niemczech nawet weisser burgunder). Jest odporny na chłody i wcześnie dojrzewa, niemniej inne jego cechy jak niska produktywność i mała odporność na choroby pleśniowe stała się przyczyną współczesnych problemów.

Muscadet to szczep wybitnie przywiązany do swojego siedliska. Z ok. 14 tys. ha światowych upraw, ponad 12 tys. znajduje się w dolinie Loary. Pozostałe uprawy są rozproszone w innych regionach Francji (w rodzimej Burgundii już praktycznie nie jest spotykany); prawie 800 ha znaleźć można w dolinie Napa, gdzie muscadet posadzono kiedyś jako pinot blanc i dłuższy czas trwano w tym błędnym przekonaniu.

3. Jak smakuje? – muscadet może mieć barwę od bardzo bladej do lekko złotawej, z zielonkawymi refleksami. Wina mają średnią intensywność aromatów, nie są bardzo owocowe (pojawiają się nuty kwiatów, melona, cytrusów i jabłek w towarzystwie zapachów pofermentacyjnych; niekiedy też aromaty migdałów, muszkatowe, czasami fiołków i egzotycznych owoców), z reguły mają natomiast wyraźne nuty mineralne, często też słone.

W smaku dominuje lekkość i często, co zaskakujące, krągłość. Mało alkoholu (zwykle do 12,5%) i dobra równowaga między owocowością, mineralnością i kwasowością sprawia, że wytrawność muscadetów nie jest kwaśna i cierpka, choć niemal zawsze zdecydowana i rześka. Mimo iż rekomenduje się picie muscadetów młodych, najwyżej 2–3–letnich, to wiele czołowych win może leżakować nawet 10 lat i więcej.

4. Sur lie – duża część muscadetów nosi na etykiecie oraz na wyżłobieniu na szyjce butelki napis sur lie (zob. ilustracja powyżej i poniżej), co oznacza, że po fermentacji pozostawiono je co najmniej 4 miesiące nad osadem drożdżowym (najczęściej w zbiorniku stalowym, rzadziej w beczce); znad osadu wino nie było ściągane ani filtrowane przez butelkowaniem (to ewenement we francuskim winiarstwie).

Zabieg ten wzbogaca paletę aromatyczną i dodaje ekstraktu, ale zarazem i świeżości poprzez wzbogacenie wina w niewielką ilość dwutlenku węgla (nie jest to jednak wino musujące). Krótko mówiąc, napis „sur lie” oznacza wino bardziej intensywne i charakterystyczne.

5. Z czym to pić? – z uwagi na swoją świeżość i wytrawność Muscadet jest wprost idealnym winem gastronomicznym o bardzo wielu zastosowaniach. Bardzo dobre jako aperitif, świetnie towarzyszy owocom morza: małżom, skorupiakom, ostrygom. Można go podać do ryb zarówno morskich, jak i słodkowodnych, zwłaszcza przygotowywanych na maśle. Doskonałym połączeniem jest szczupak i teryny z ryb, ale także swojski śledź (nuty słone w potrawie i w winie). Bardzo lubi kozie sery. Bardzo dobrym połączeniem jest również sushi.

6. Apelacje – Muscadet to zbiorcza nazwa wina, które może powstawać w 4 apelacjach kontrolowanego pochodzenia:

Muscadet Sèvre-et-Maine – najstarsza apelacja, istnieje od 1936 r.. Zajmuje 10 561 ha, wzdłuż lewego brzegu Loary, dokładnie na wschód od regionalnej stolicy – Nantes. Gleby są bardzo stare – głównie pochodzenia wulkanicznego (granit, gnejs). Wina eleganckie i smaczne, najbardziej regularne pod względem jakości

Muscadet Coteaux de la Loire – obejmuje 328 ha wzdłuż obu brzegów Loary, na północ od AOC Muscadet Sèvre-et-Maine. Podłoże głównie granitowe i łupkowe. Wina często są bardziej mineralne, a mniej owocowe.

Muscadet Côtes de Grand Lieu – najmłodsza apelacja (od 1994 r.), 334 ha na lewym brzegu, na południe od Nantes i na zachód od Muscadet Sèvre-et-Maine. Gleby lekkie, głównie piaski i otoczaki (galets), wina pełniejsze i bogatsze.

Muscadet – od 1937 r., zajmuje obszar 1899 ha. Najkrócej mówiąc, obejmuje winnice regionu leżące poza wymienionymi powyżej trzema apelacjami bardziej szczegółowymi.

7. Terroir – geologia Muscadeta jest bardzo zróżnicowana. Stare skały wulkaniczne, piaski, łupki, otoczaki tworzą prawdziwy konglomerat przeróżnych terroirs. Dominujący wpływ na winnice ma oceaniczny klimat ze sporą ilością opadów (około 800 mm / rok), równomiernie rozłożonych w całym okresie wegetacji. Wprawdzie temperatury nie są zbyt niskie – średnia roczna około 16°C (to sporo np. w porównaniu z Szampanią), jednak słońca często brakuje, a ponad 115 dni deszczowych utrzymuje stałą wysoką wilgotność względną. Stanowi to poważne zagrożenie chorobami – właśnie dlatego przyjął się tu wcześnie i szybko dojrzewający szczep muscadet.

8. Loarskie crus – w ostatnich latach Muscadet doczekało się wreszcie pierwszych klasyfikacji. Na razie wyróżnione winnice obejmują ledwie 100 ha ale pierwszy krok został zrobiony. Nowe crus to: Clisson, leżące na starym granitowym podłożu, Gorges z glebami gliniasto-piaszczystymi z dużą zawartością kwarcu i Pallet, gdzie uprawy znajdują się na warstwach gnejsów. Ambicją winiarzy jest wytwarzanie win w o dużym potencjale dojrzewania.

9. Problemy – Kapryśny klimat okolic Nantes i słaba odporność odmiany melon na choroby grzybowe, przede wszystkim mączniaka rzekomego staje się w ostatnich latach przyczyną coraz poważniejszych problemów. Po fatalnym, deszczowym, spustoszonym przez mączniaka roczniku 2007, nastąpiły katastrofalne przymrozki 2008 (zniszczone niemal 2/3 upraw). Wiele winnic nie wróciło do normalnej produkcji. W 2011 r. 60 winnic zgłosiło wniosek o upadłość. Wygląda na to, że na zachodzie doliny Loary winiarstwo stało się zajęciem heroicznym. Innym okiem spojrzeć trzeba na praktyki ekologiczne i biodynamiczne, którym hołduje spora grupa producentów i poza jakością docenić – nie wiem jak to nazwać: determinację, bohaterstwo, wierność ideałom?

10. Producenci godni polecenia — przegląd całkowicie subiektywny, choć trzy miejsca na podium bezdyskusyjne:

Domaine de l’Écu – dla mnie absolutnie numer 1, zarówno z uwagi na wybitne wina, jak i właściciela Guy Bossarda, o którym opowiem Wam w osobnym tekście. 22 ha posiadłość w latach 70. wkroczyła na ciernistą ścieżkę biodynamiki i niezmiennie wyznacza najwyższe standardy jakości. Od 2009 r. Guy Bossard pracuje wraz ze wspólnikiem Fredem van Herck. Powstaje tu kilkanaście różnych win, m.in. nazwanych według rodzaju gleby: Gneiss, Orthogneiss, Granite. Nie ma importera w Polsce.

Joseph Landron – kolejny biodynamik, wina równie wysokiej jakości, co Bossard. Głębokie, mineralne i eleganckie. Dwie posiadłości: Domaine de la Louvetrie i Château La Carizière. Importer w Polsce: 101win.pl, DELiWINA.

Domaine de la Pépière – posiadłość o niezbyt długiej historii, w tym roku kończy 30 lat, ale wina robi wybitne. Uprawa ekologiczna, winnice na podłożu granitowym i łupkowym. Wina o niezwykłej mineralności, porównywalnej z winami Guy Bossarda, leżakują na osadzie od 6 do 24 miesięcy, są niezwykle długowieczne – niektóre mogą leżakować nawet 20 lat. Głębia i elegancja.

Domaines Véronique Günther-Chéreau – Véronique zarządza w sumie trzema posiadłościami: Château du Coing na łupkach z miką (wina żywe, kwiatowe i mineralne), Grand Fief de la Cormeraie (glina, łupki i gnejs) oraz Château de la Gravelle (podłoże wulkaniczne, wina o mocniejszej strukturze). Wszystkie wina, łącznie z podstawowymi, bardzo dobre. Importer w Polsce: Caterteam, wina dostępne w sieci sklepów Piccola Italia & Mediterraneo.

Domaine Poiron-Dabin – duża (72 ha) posiadłość, pracująca w standardzie Terra Vitis. Należy do niej kilka winnic: Domaine l’Enclos, Clos du Château de la Verrie, Domaine de Chantegrolle, Clos des Tabardières. Wina może nie wybitne, ale więcej niż przyzwoite i bardzo przekonywujące.

Domaine Brégeon – tych win nigdy nie piłem, ale entuzjastyczne recenzje w przewodniku Bettane & Desseauve brzmią niezwykle wiarygodnie. Może ktoś się z tym zetknął?