8 rzeczy o regionie Bairrada
…czyli poznajmy Bairradę zanim stanie się modna.
1. Co to jest Bairrada? – Apelacja kontrolowanego pochodzenia położona w środkowej części Portugalii. Dawniej dostawca słabych lub bardzo słabych win z lokalnej odmiany baga do byłych portugalskich kolonii, a przy tym region, w którym od XIX wieku robi się jakościowe wina musujące. Dziś to kraina niewielkich posiadłości oraz małych i średnich producentów, która prezentuje to, co w portugalskim winiarstwie najgorsze i najlepsze. Choć o jej statusie dyskutowano już w XIX wieku próbując bezskutecznie wytyczyć granice regionu, to dopiero w porewolucyjnym ferworze zyskała miano apelacji (od 1979). Skok jakościowy i zmiany stylistyczne win przypadają na końcówkę lat osiemdziesiątych i ostatnią dekadę XX wieku; portugalscy ludzie wina poświęcali Bairradzie coraz więcej uwagi również w minionym dziesięcioleciu.
2. Gdzie dokładnie leży Bairrada? – Geograficznie należy do regionu Beiras (obejmuje on dwie apelacje: Bairradę i Dâo), który rozciąga się na całą szerokość Portugalii. Jej granicę od zachodu wyznacza Atlantyk, od północy i południa rzeki Vouga i Mondego, a od wschodu masyw Caramulo Bucaco. To 108 000 ha powierzchni, z której nieco ponad 10% to winnice. Winiarzom często wystarcza, by ich wina miały status win regionalnych: wówczas na etykiecie widniej dopisek VR Beira Atlântico. Jeśli chodzi o klimat, to swoją obecność mocno zaznacza tu Atlantyk, od którego oddziela Bairradę jedynie niewielkie pasmo lasów sosnowych: lata są upalne i wietrzne, jesień niebezpiecznie deszczowa, a zimy – długie, mokre, ale niezbyt zimne.
3. Dlaczego warto znać Bairradę? – Bo będzie bardzo modna. Tutejsze warunki do uprawy winogron doceniali cystersi już w dziesiątym stuleciu, ale dopiero wiek XXI przyniósł prawdziwe zainteresowanie regionem wśród najlepszych portugalskich winiarzy. Bairrada będzie modna, kiedy tylko świat w dostatecznym stopniu opije się Douro i Dâo. Skąd te przypuszczenia? Nie omijają już Bairrady największe wyróżnienia winiarskie – doceniają ją poza granicami kraju, zbiera wyróżnienia wśród lokalnych specjalistów (Revista do Vinhos, Essencia do Vinho). W Portugalii często mówi się, że modne będzie to, za co cichaczem zabiera się Dirk Niepoort – wybitna postać winiarskiego Douro, profesjonalista i wizjoner, który… pierwsze roczniki win z Bairrady już wypuścił. Bairrada to także region, w którym – oceniam to na oko – jest bodaj największe zagęszczenie wywrotowców z otwartymi umysłami, winiarzy głodnych eksperymentów. Jeśli gdziekolwiek w Portugalii robi się wino mieszając je w otwartej kadzi patykiem, jeśli gdziekolwiek robi się czerwone wino z białych winogron – to właśnie tu.
4. Z czego robi się wino w Bairradzie? – niby, jak to w Portugalii, ze wszystkiego. Niemniej Bairrada na tle innych apelacji nieco się wyróżnia i stawia na lokalną, nie występującą w innych miejscach czerwoną odmianę bagę. Inne popularne czerwone odmiany to touriga nacional, tinta roriz, cabernet sauvignon, syrah, merlot, pinot noir, przy czym z czterech ostatnich można robić DOC Bairrada dopiero od 2003 roku. W bieli najczęściej spotkamy fernâo pires/maria gomes, bical, arinto, rabo de ovelha, cercial i chardonnay. Inną cechą charakterystyczną Bairrady jest to, że powstaje tu relatywnie dużo win jednoodmianowych. Na tle wielbiącej blend Portugalii to pewien ewenement.
5. Bairrada = baga – szczep baga to niemal 95% produkcji czerwonych winogron w regionie (i mniej więcej 80% produkcji winogron w ogóle). Miejscowi winiarze uważają, że to baga najlepiej wyraża różnorodne terroir, inaczej pokazuje się na piaskach, a inaczej na glinach Bairrady – to przekonanie połączyło ośmiu producentów, którzy zrzeszają się w grupie Baga Friends i prężnie działają na świecie na rzecz popularyzacji win z tej odmiany. Zdecydowanie największy sukces odnieśli w Brazylii, UK i USA. Do Baga Friends należą: António Rocha (Buçaco Wines), Dirk Niepoort (Niepoort), Filipa Pato (Filipa Pato Wines), François Chasans (Quinta da Vacariça), João Póvoa (Kompassus Wines), Luis Pato (Luis Pato Wines), Mário Sérgio Nuno (Quinta das Bágeiras), Paulo Sousa (Sidónio de Sousa Wines). Wina wszystkich wymienionych producentów są zdecydowanie warte uwagi. Niemniej baga przydaje się także wielkim producentom: ogromne ilości tych owoców kupuje np. Sogrape i przeznacza do produkcji milionów litrów znanego powszechnie Mateusa Rosé (lubianego przez Saddama Husseina, jeśli wierzyć opowieściom i stanom magazynowym w jego posiadłościach).
6. Jak smakuje Bairrada? – Na pewno nie można powiedzieć o winach z Bairrady, że są proste i radosne. Osobiście, z uwagi na przeciętnie bardzo wysoką kwasowość, zaliczyłabym je do win trudnych w odbiorze: białe są raczej subtelne w aromatach, ale mają intensywny owocowy smak, a w winach czerwonych dominuje aromat leśnych owoców. Wysoka kwasowość i mocny garbnik stanowią pewne wyzwanie. Warto pamiętać o dużym potencjale starzenia tych win. DOC Bairrada dopuszcza produkcję win czerwonych, różowych, białych i musujących we wszystkich kolorach.
7. Co czego pić Bairradę? – Czerwone wina najlepiej oczywiście pić z leitâo, czyli bardzo małą świnką odebraną matce jeszcze w okresie karmienia, a następnie upieczoną. Jeśli nie leitâo, to generalnie pieczona lub grillowana wieprzowina będzie bardzo dobrym wyborem (np. żeberka, karkówka). Talerz wędlin z bagą wyłącznie zyska. Białe wina pasują do dań z ryb (nie tylko z dorszem), miękkich serów, sałatek z owocowymi vinagrettami. Przed sezonem na szparagi sugeruję pamiętać o mieszankach arinto i bical z Bairrady.
8. Wina z Bairrady opisywane przez Winicjatywę:
AC de Cantanhede Bairrada Uvas Douradas – propozycja Lidla z poprzedniego lata (16,99 zł)
Quinta do Encontro Conde de Sabugal Beira Atlântico Bical – regionalne wino z białej odmiany bical (26,99, Waldipol/ Leclerk)
Filipa Pato 3B – różowe bąbelki z ręki słynnej winiarki (ok. 65 zł, Atlantika)
Luis Pato Rebel – wywrotowa flaszka legendy portugalskiego winiarstwa (ok. 75 zł, Atlantika)
Dostępność win z Bairrady jest w Polsce (jeszcze?) bardzo ograniczona, zwracamy więc uwagę na niedostępnych u nas a znakomitych producentów win z tego regionu: Sidónio de Sousa, Quinta das Bágeiras (również białe musujące), Casa de Saima.
Autorka jest współpracownikiem firmy Atlantika. Rekomendacje win opracowali Wojciech Bońkowski i Maciej Nowicki.