• Hiszpania
• Grenache
• Tempranillo
• Rioja
• Kastylia
• Viura
• Graciano
• Nawarra
• La Rioja Alta
• Kraj Basków
• Maturana tinta
• mazuelo
• maturana parda
• monastrel

10 rzeczy o Rioja

…czyli o najbardziej znanym winie hiszpańskim.

1. Co to takiego? – Rioja to więcej niż wino. To narodowy monument, obiekt kultu i przedmiot marzeń. To duma hiszpańskiego winiarstwa, która dla iberyjskich winomaniaków jest tym, czym F.C. Barcelona i Real Madryt razem wzięte dla fanów futbolu. Występuje w bieli, różu i czerwieni, a stylistyczne różnice zależą od sposobu i długości starzenia.

2. Gdzie powstaje?– W północnej Hiszpanii. Winem obsadzone jest 65 tys. hektarów, a apelacja podzielona jest na trzy historyczne podregiony: Rioja Alta, Rioja Alavesa i Rioja Baja. Większość winnic leży w granicach administracyjnej prowincji La Rioja (historycznie należącej do Kastylii), ale niewielka ich część leży także w Kraju Basków i Nawarrze. Winiarską stolicą regionu jest położone nad rzeką Ebro miasteczko Haro

3. Z czego? – Podstawą win czerwonych jest występujące solo lub w mieszankach tempranillo. Jego najczęstszym dopełnieniem jest garnacha tinta, mazuelo (cariñena) i graciano. Od 2007 roku gamę czerwieni poszerzono o lokalne odmiany: maturana tinta, maturana parda i monastel.

W winach białych przeważa viura, najczęściej uzupełniana przez dwa szczepy: malvasía i garnacha blanca. Od kilku lat dopuszczone są także inne odmiany: autochtoniczne maturana blanca, tempranillo blanco i turruntés orazmiędzynarodowe chardonnay, sauvignon blanc i verdejo. To jednak nie koniec apelacyjnych anomalii, gdyż D.O.Ca. Rioja uznaje eksperymentalne nasadzenia, co pozwala na uzupełnianie tradycyjnych czerwonych mieszanek niewielkimi ilościami cabernet sauvignon czy merlot, a białych viognier czy roussanne.

4. Jak czytać etykiety? – Podstawowa informacja dotyczy długości i sposobu starzenia wina. Na większości etykiet znajdziemy jedno z poniższych określeń:

joven (lub cosecha) – wino nie było starzone w beczce;

crianza – wino starzone 12 miesięcy w beczce i 12  w butelce. W wypadku win białych i różowych minimalny okres starzenia w beczce wynosi 6 miesięcy;

reserva – 12 miesięcy w beczce i 24  w butelce. W przypadku win białych i różowych minimalny czas w beczce – 6 miesięcy;

gran reserva – 24 miesiące beczki i 3 lata w butelce. W wypadku win białych minimalny okres starzenia to 48 miesięcy, z których przynajmniej 6 przypadło na beczkę.

Niekiedy w opisach (a sporadycznie na etykietach) spotkać można dodatkowe określenia jak semi-crianza, roble czy 6 meses en barrica, które informują o tym, że wina wprawdzie leżakowały w beczkach, ale całkowity czas starzenia nie wypełnił apelacyjnego minimum dla kategorii crianza. Wiele modernistycznych rioj zrywa z tradycyjnymi określeniami, a dokładny opisu procesu produkcji umieszcza na kontretykietach.

5. Jak smakuje? – Od kilkunastu lat stylistyka czerwonych win z Rioja (85% apelacyjnej produkcji) rozpięta jest między dwoma ekstremami. Z jednej strony mamy wina, które są długo starzone w używanych amerykańskich beczkach i na rynek trafiają kilkanaście lat po zbiorach; z drugiej trunki, które krótko, ale intensywnie zaznają beczki (głównie z dębu francuskiego) i stosunkowo szybko opuszczają piwnicę. Pierwsze z nich to wina starej szkoły, w których najważniejsza jest harmonijna struktura, a intensywność owocu ustępuje miejsca aromatom herbaty, skóry i słodkiego cynamonu. Nowoczesne riojy stawiają na moc owocu uzupełnioną dobrze wkomponowanymi nutami beczki. Niestety, zdecydowana większość producentów rioj nie może się zdecydować, w którą stronę podążyć. Efektem są stylistyczne hybrydy, w których owoc zabity jest waniliową beczką, a herbatę przykrywa aromat kiszonych ogórków.

Biała rioja starej szkoły to już prawdziwa rzadkość, ale przy odrobinie szczęścia są to wina, w których można się zadurzyć. Połączenie oleistej faktury, lipowych aromatów, smaku miodu z cytrusową kwasowością sprawia, że to jedne z najciekawszych białych win, jakie istnieją. Biali moderniści stawiają na świeżość albo na beczkę; niektórym udaje się stworzyć ciekawe wina.

6. Rywale i naśladowcy – Dwadzieścia lat temu wyzwanie winom z Riojy rzuciła sąsiednia Ribera del Duero. Bazujące na tempranillo (lokalnie zwanym tinta del país), starzone w nowych francuskich beczkach wina stały się modne i na kilka lat zdominowały fachową prasę i zawładnęły sercami miłośników wina. Dziesięć lat później podobne zainteresowanie wzbudziły wina z Toro. Na sąsiedzkie zaczepki Rioja odpowiedziała zmianą stylistyki i do boju rzuciła wina modernistów. Wprawdzie spór o prymat w królestwie tempranillo trwa nadal, ale Rioja ma w tej walce decydujący atut – tylko ona może zaoferować tak różnorodne interpretacje tego szczepu.

7. Roczniki – Ocena roczników to bardzo delikatna sprawa, zwłaszcza aktualne rzadko ocenia się krytycznie i dopiero po latach weryfikuje – zazwyczaj negatywnie. Oficjalną klasyfikację można znaleźć tutaj. Ostatnie dwie dekady przyniosły kilka bezspornie wielkich roczników, ale były też takie, które z czasem straciły blask:

roczniki wielkie: 1994, 2001, 2004;

roczniki bardzo dobre: 1995, 1996, 2005, 2006;

roczniki dobre: 1991, 1998, 2000;

2007 i 2008 nie należą do najlepszych lat, niektórzy producenci zrezygnowali nawet ze swoich najwyższych etykiet; 2009 i 2010 zapowiadają się bardzo obiecująco.

8. Riojy, których trzeba spróbować – Poniżej kilka win, które spowodują, że zakochasz się w riojach. Roczniki – patrz pkt 7.

Czerwone – stara szkoła: Viña Tondonia Gran Reserva, Marqués de Murrieta Castillo Ygay Reserva Especial, La Rioja Alta Gran Reserva ’890.

Czerwone – moderniści: Artadi Pagos Viejos; Remelluri Colección Jaime Rodriguez; Bodega Contador La Viña de Andrés Romeo.

Białe: Viña Tondonia Gran Reserva Blanco, Remelluri Blanco, Palacios Remondo Plácet.

9. Gdzie kupować? – Rioja to najlepiej rozpoznawalna hiszpańska marka wina i znaleźć ją można praktycznie w każdym szanującym się sklepie w Polsce. Pamiętajmy jednak, że prestiż apelacji zbudowany został na winach kilkunastu najlepszych producentów, a szansa na znalezienie ich w sklepie osiedlowym (chyba, że jest to osiedle hiszpańskie) jest niewielka. Polecam zatem starannie dobierające asortyment sklepy winiarskie, np. 101win.pl (tam kupisz wina Artadi, Marqués de Murrieta  i kilku innych producentów), Mielżyński (Bodegas Roda, Bodegas Valserrano) czy Fine Food Group (od niedawna Bodegas Muga).

10. Nieznane oblicze riojy – Najwięcej czerwonych rioj butelkuje się już kilka miesięcy po zbiorach. Przy winifikacji podkreśla się ich owocowy charakter, stosując znaną z Beaujolais macerację węglową. Młode riojy ceni się w tanich restauracjach, ale największą estymą cieszą się wśród młodzieży. Jest to ulubione wino nastolatków, bez którego nie wyobrażają sobie weekendowych imprez. Piją je wtedy szklankami mieszając z… cola-colą. Wiele sklepów przygotowuje nawet specjalne zestawy – dwie flaszki wina i 1,5 l coli.