9 rzeczy o biodynamice

1. Co to jest biodynamika? – rodzaj rolnictwa ekologicznego, filozoficzne podejście do uprawy roli, koncepcja świata i kosmosu.

2. Podstawy biodynamiki – koncepcję biodynamiki sformułował Rudolf Steiner, austriacki filozof głoszący antropozofię – pogłębione duchowe poznanie człowieka i natury. Swoje zasady w odniesieniu do rolnictwa Steiner wyłożył w ośmiu wykładach opublikowanych w roku 1924 jako Kurs rolniczy. Były one usystematyzowaniem tez sformułowanych podczas spotkań z rolnikami, niezadowolonymi z rezultatów osiąganych w uprawie i hodowli zwierząt przy wykorzystaniu środków chemicznych. Przewodnia idea Steinera, będąca inspiracją całego późniejszego ruchu, to integralne, całościowe podejście do natury, oparte na obserwacji i zrozumieniu jej praw.

Gospodarstwo (winnica) i jego otoczenie, ale również pracujący tam ludzie, zwierzęta i rośliny, a nawet zabudowania traktowane są jako elementy jednego, wspólnego świata, które powinny pozostawać w równowadze. Wszelkie zewnętrzne ingerencje w ten świat powinny być w maksymalnym stopniu ograniczone, tak aby równowagi nie naruszać. Takie podejście w oczywisty sposób sugeruje, że biodynamika to coś więcej niż ekologia, czyli dbałość o środowisko. Jest to raczej całościowy światopogląd.

Łatwo na przykład zauważyć, że wymagania winiarstwa biodynamicznego są znacznie surowsze niż w przypadku win ekologicznych. Zabronione jest używanie nie tylko wszelkich środków chemicznych, ale również produktów roślinnych z produkcji niebiodynamicznych.

3. Bioróżnorodność – jedną z podstaw biodynamiki jest konieczność zachowania bioróżnorodności. Wpływa ona bezpośrednio na wzmacnianie efektów oddziaływania specyfiki terroir na uprawiane rośliny, w tym oczywiście na winorośl. Podstawą jest zaniechanie stosowania herbicydów i pestycydów, a głównym powodem jest fakt, iż substancje te zabijają wszelkie mikroorganizmy – także te, które wspomagają pracę układu korzeniowego i ułatwiają przyswajanie mikroelementów. W uprawie biodynamicznej nie używa się również nawozów sztucznych. Zakłócają one naturalną gospodarkę wodną i sprawiają, że rośliny są bardziej podatne na ataki mączniaka i mączniaka rzekomego, a więc sprawców największych problemów w winnicy. Wreszcie, nie stosuje się również nasadzeń jednorodnymi klonami wyselekcjonowanymi w szkółkach, co wprawdzie standaryzuje jakość owoców ale z drugiej strony sprawia, że winnica jest bezbronna w obliczu ataku szkodników.

4. Kompost – jedną z podstaw biodynamiki jest stosowanie kompostu do użyźniania gleby. Kompost przygotowuje się wykorzystując obornik, odpady roślinne i glebę. Kompost jest też doskonałą ilustracją podstawowej dla biodynamiki idei, wedle której rośliny, zwierzęta i ziemia tworzą jeden system, który nieustannie żyje, choć poszczególne jego elementy rodzą się, żyją, umierają i odradzają w zamkniętym cyklu. Do wzbogacania kompostu stosuje się również specjalne preparaty, o których parę słów w następnym akapicie.

5. Preparaty wspomagające – obok kompostowania ogromną rolę odgrywają preparaty wspomagające, które – często w ilościach homeopatycznych (np. kilka gramów na hektar) – dodaje się do kompostu, zakopuje w miejscu upraw, czy wreszcie stosuje do oprysków. Preparaty te przygotowywane są z minerałów (kwarc, mączka wapienna) oraz roślin (krwawnik, rumianek, pokrzywa, mniszek lekarski, kozłek czyli waleriana oraz kora dębu). Dziewięć z tych preparatów, ponumerowanych od 500 do 508, opracował sam Steiner, podając przy tym również wskazówki dotyczące ich stosowania. Według jego teorii preparaty te – które są dodatkowo „dynamizowane” poprzez mieszanie z wodą w szczególny sposób – mają zwiększają zdolność absorpcji sił kosmicznych do gleby. Jakkolwiek kontrowersyjnie by to nie brzmiało, późniejsze badania potwierdziły pozytywne efekty działania preparatów, zwłaszcza jeśli chodzi o przyspieszenie kompostowania oraz stymulowanie rozwoju i wzrostu roślin.

6. Kalendarz biodynamiczny – jeszcze niedawno budził największe kontrowersje, a dostosowywanie rytmu życia w gospodarstwie do faz księżyca czy znaków zodiaku traktowane było jako dziwactwo nawiedzonych adeptów biodynamiki. Tymczasem ostatnie lata przyniosły większe zrozumienie związku pomiędzy procesami biologicznymi a otaczającym wszechświatem. Biodynamika to nic innego, jak próba życia w harmonii ze wszechświatem, wykorzystując jego siły i prawa nim rządzące. Pory roku, rytm dnia i nocy, przypływy i odpływy oceanów zależą od faz księżyca i pozycji ziemi wobec słońca. Siły kosmiczne mogą więc prawdopodobnie wpływać również na siły witalne roślin czy rytm działania naszego organizmu. Tak czy inaczej, biodynamiczne kalendarze nasadzeń, zabiegów pielęgnacyjnych, zbiorów znaleźć możemy niemal w każdym poradniku rolniczym co oznacza, że holistyczna koncepcja natury i wszechświata okazuje się coraz bardziej inspirująca. W końcu Demeter certyfikuje dziś ponad 5 tys. gospodarstw uprawiających około 150 tys. ha.

7. Certyfikacja – przypomnę kilka zdań z wcześniejszego artykułu na temat win ekologicznych: sama uprawa roli (winorośli) zgodna z kanonami ekologii to jedno, zaś certyfikat zaświadczający taką uprawę to drugie. Certyfikat ekologiczny wydają akredytowane zgodnie z normą EN45011 organizacje kontrolne jak Ecocert, Qualité France, Agrocert, Aclave i  wiele innych (w Polsce – Agro Bio Test i in.; zob. wytyczne tutaj).

W dziedzinie biodynamiki powszechnie uznanym międzynarodowym certyfikatem jest Demeter; we Francji alternatywą jest Biodyvin. Wytyczne Demeter obejmują 10 punktów, a pełna konwersja gospodarstwa na uprawę biodynamiczną trwa trzy lata; certyfikat należy odnawiać corocznie. Demeter jest aktywne także w Polsce.

8. Siarka – wbrew często wyrażanym poglądom wina biodynamiczne mogą zawierać siarczyny w ilościach niewiele odbiegających od win „konwencjonalnych”. Wymagają one przy tym stosownego napisu na etykietach (w Unii Europejskiej – 10 mg/l). I tak może to być od 80 mg/l dla win czerwonych wytrawnych i do 200 mg/l dla win likierowych. Co ciekawe, normy Biodyvin dopuszczają nieco wyższe zawartości siarczynów niż Demeter. Warto więc zwrócić uwagę na to, która organizacja certyfikuje wino. Wina bez dodatku siarczynów lub ze śladowymi ich ilościami to tzw. wina naturalne – termin, który nie jest całkowicie zbieżny z biodynamiką, choć większość win naturalnych jest również biodynamicznych.

9. Gdzie szukać informacji? – w niniejszym tekście zasygnalizowałem tylko podstawowe kwestie związane z biodynamiką. Zainteresowanym polecić mogę książeczkę Nicolasa Joly’ego, Le Vin, La Vigne et la Biodynamie, w której bardzo przystępnie opisano całą ideę. Bardzo praktyczne i zwięzłe opisanie biodynamicznej praktyki znaleźć można również na stronie Wine Anorak.

A wina biodynamiczne kupicie u wielu wyspecjalizowanych importerów w Polsce, m.in.:

Winoblisko
La Cave Philippe de Givenchy
Naturaliści
Moja Italia
Winotake