10 rzeczy o mourvèdre / monastrell
Uduszony pies czyli parę rzeczy o mourvèdre.
1. Co to jest mourvèdre? – To odmiana czarnych winogron, powszechna w Hiszpanii (znana pod nazwą monastrell, dająca pyszne, codzienne wina) i na południu Francji, gdzie jest m.in. podstawą wielkich win z Bandol.
2. Skąd pochodzi mourvèdre? – Z Hiszpanii, najprawdopodobniej z okolic Walencji, gdzie dzisiejsze miasto Sagunto nazywano niegdyś Morvedre (kast. Murviedro). Są też źródła lokalizujące pochodzenie mourvèdre w Katalonii, gdzie na północ od Barcelony znajdziemy miasto Mataro (to jedna z alternatywnych nazw tego szczepu). Do Francji odmiana ta trafiła najprawdopodobniej w XVI wieku, przyniesiona przez pielgrzymów powracających z Santiago de Compostela. Co ciekawe, w Hiszpanii używa się głównie nazwy monastrell lub morastell, co bywa częstym powodem mylenia mourvèdre z graciano (także nazywanym morastell, morrastel itp.) – lokalnym szczepem z Riojy. Jest również wiele innych synonimów, spośród których najbardziej malowniczym jest langwedocki estrangle-chien czyli „dusipies”.
3. Gdzie występuje mourvèdre? – Główne siedlisko to południowo-wschodnia Hiszpania – regiony Murcja i Walencja (apelacje: Almansa, Alicante, Bullas, Jumilla, Valencia i Yecla) oraz Katalonia. Mniejsze nasadzenia to La Mancha, Extremadura i Aragonia – w sumie prawie 65 tys. ha. Druga, przybrana ojczyzna to południowa Francja – Langwedocja, Roussillon, Prowansja i południowa dolina Rodanu, razem ponad 9 tys. ha. Co prawda jedyną apelacją, gdzie mourvèdre gra pierwsze skrzypce, jest AOC Bandol w Prowansji, ale bywa ważnym składnikiem w wielu innych winach takich jak Saint-Chinian, La Clape, Côtes du Roussillon, a także Châteauneuf-du-Pape, np. w Château de Beaucastel, gdzie przekracza 30% kupażu (w kultowym cuvée Hommage à Jacques Perrin, o którym wspominał niegdyś Marek Bieńczyk, bywa i 60%) a także w Faugères – Valinière Didiera Barrala, w którym udział mourvèdre sięga 90%, jest chyba najbardziej ułożonym winem tego producenta, które potrafi wynagrodzić cierpliwym konieczność długiego dojrzewania. Pod nazwą mataro uprawia się go z powodzeniem w Australii (ponad 750 ha) i Kalifornii oraz coraz częściej w RPA. Innym ciekawym siedliskiem jest Cypr.
4. Charakterystyka szczepu mourvèdre – Mourvèdre jest odmianą późnodojrzewającą, potrzebuje bardzo nasłonecznionej winnicy, wysokich temperatur i ciepłego klimatu, najlepiej w pobliżu morza (aby złagodzić spadek temperatury nocą). Nasz bohater dobrze czuje się na glebach wapiennych i gliniasto-wapiennych z wapiennym podglebiem. Ma niską odporność na chorobę grzybową zwaną esca oraz ataki roztoczy i skoczków liściowych, jest za to odporny na szarą pleśń i nekrozę korową. Ciekawostką jest to, że zawiera dziesięć razy więcej resweratrolu, czyli najbardziej prozdrowotnego składnika winogronowych skórek, niż cabernet sauvignon.
5. Jak smakuje mourvèdre? – Daje wina o wyraźnej osobowości. Bardzo ciemno zabarwione, o mocnej strukturze (pod warunkiem ograniczania wydajności z krzewu), bogate w alkohol i taniny, często wymagające długich lat starzenia, by pokazać cały swój potencjał. Młode pachną czarnymi owocami (porzeczka, jeżyna), pojawiają się aromaty ziół i pieprzu. Z wiekiem rozwija się bukiet złożony z aromatów konfitur, skóry, trufli, leśnej ściółki, lukrecji i przypraw. Pojawiają się delikatne nuty waniliowe, niekoniecznie pochodzące z dębowego drewna. Problemem bywa typowa dla mourvèdre niska kwasowość, a także silna skłonność do redukcji, aromatów mięsno-stajennych, często też bretta – dlatego starzenie w beczkach uważa się w zasadzie za konieczność.
Jednak w cieplejszym klimacie (Hiszpania) z mourvèdre/monastrell powstają także wina proste, codzienne, mocno owocowe.
6. Murcja: wytrawnie i słodko – Ten hiszpański region to ostoja monastrell. W winnicach Yecli, Jumilli i Bullas szczep ten zdecydowanie dominuje. Wytrawne wina są soczyście owocowe, na ogół umiarkowanie garbnikowe, pachnące, zazwyczaj bardzo mocne (14% i więcej – upalne lato robi swoje). Większość upraw położonych jest na sporych wysokościach, co pozwala zachować trochę kwasowości i świeżości owocowych aromatów. Wielu producentów dodaje nieco syrah, co znakomicie poprawia strukturę win. Druga twarz monastrella z Murcji to interesujące wina słodkie z późnego zbioru i podsuszanych winogron (na etykiecie „Monastrell dulce”) – o przepysznych, wiśniowo-czekoladowych aromatach, czasami zawierające ponad 200 g cukru.
7. Bandol: pierwsze skrzypce – Bandol to niewielka (1,5 tys. hektarów) apelacja na prowansalskim wybrzeżu, położona na schodzących do morza zboczach masywu Saint-Baume, gdzie mourvèdre gra pierwsze skrzypce, często będąc stuprocentowym solistą. Choć 65% powstających tu win to niezłe rosé, jednak swą renomę Bandol zawdzięcza potężnym, długowiecznym winom czerwonym, starzonym wiele miesięcy w beczkach – zwykle używanych, a tradycyjnie w wielkich dębowych kadziach foudre (chodzi tu głównie o dojrzewanie i powolne utlenianie, a nie o aromatyzowania wina). Mourvèdre musi stanowić co najmniej 50% kompozycji wina o nazwie Bandol, ale im wino ambitniejsze, tym jest go więcej. Bandol jest przeważnie mocno garbnikowy, skoncentrowany, z charakterystycznym posmakiem pieprzu. W najlepszym wydaniu są to wina kupione i muskularne, ale nie hedonistyczne – kamienne, wytrawne, szlachetne, pozostawiające niemal aksamitny posmak. Bukiet otwiera się powoli, dominują w nim aromaty balsamiczne, żywiczne, nuty cedru, korzeni i przypraw, wreszcie owoc. To istny szczyt ekspresji mourvèdre, jeśli pogoda i winiarz mu na to pozwolą.
8. Mieszanki GSM – Często pijemy mourvèdre, nawet o tym nie wiedząc. Szczep ten jest bowiem składnikiem najróżniejszych mieszanek, z których najbardziej znaną jest tzw. GSM (grenache, syrah, mourvèdre – najbardziej typowy kupaż win z południowego Rodanu; skrótu GSM używają przede wszystkim producenci z Australii i USA). Choć dominującym szczepem jest zazwyczaj grenache, jednak pieprzność i taniny mourvèdre często bywają bardzo wyraziste. Ten marketingowy koncept jest bardzo popularny w Nowym Świecie, we Francji wina korzystające z siły marketingowej tego skrótu sprzedają głównie wielcy negocjanci jak Vidal-Fleury nad Rodanem, Bertrand w Langwedocji czy polecany przez nas supermarketowy Le Grand Noir.
9. Z czym pić mourvèdre? – Mourvèdre, ze swoim korzennym, ziemistym charakterem i mocną strukturą, jest doskonałym towarzyszem wszelkiego rodzaju grillowanych, pieczonych i duszonych mięs. Lubi dziczyznę, kocha kaczkę (szczególnie gdy jest trochę starszy).
10. Polecane wina z mourvèdre:
Bandol – czołowa piątka producentów to dla mnie: Pibarnon, Pradeaux, La Tour du Bon, La Suffrène i Tempier w tej właśnie kolejności. Niestety Bandol jest bardzo słabo dostępny w Polsce.
Hiszpania – doceniam winiarski kunszt Casa Castillo czy Luzón, dla siebie wybrałbym jednak wina bardziej bezpretensjonalne i szczere: Bodega Balcona z Bullas (wina wspaniale łączą owocowość z równowagą, a pije się je z wielką frajdą), Bodega Contreras również w Bullas (bardziej szorstkie, rustykalne ale zdecydowanie charakterne i ciekawe wina); Olivares z Jumilli i Barahonda z Yecli. Godnych uwagi producentów jest oczywiście więcej, ale uwaga– marnych win też spory ocean.
Poniżej wina z mourvèdre (bądź z jego udziałem) polecane już przez Winicjatywę:
Finca Rosal Monastrell – bodaj najlepsze mourvèdre/monastrell dostępne w polskich marketach (23,99 zł)
Le Grand Noir GSM 2013 – francuski marketingowiec czyli kupaż trzech rodańskich odmian (34,99 zł, kupisz w marketach)
Castaño Hécula 2009 – klasyczne wino z Yecli czy gorącego wschodu Hiszpanii (ok. 39 zł, Mielżyński, El Catador)
Château de Pibarnon Bandol – klasyka Bandol, głębia, mineralność, szlachetność
Torbreck The Pict 2008 – wspaniałe, kultowe mourvèdre z… Australii (279 zł, Wines United)